De omgeving van het paard

Een paard leeft van nature op uitgestrekte graslanden of in bergen. Het is hier ook het beste op toegerust. Maar omdat paarden goed in staat zijn zich aan te passen, lukt het ze ook in andere omgevingen te leven, zoals moerasgronden (bijvoorbeeld in de Camargue in Frankrijk), bossen (het New Forest in het Verenigd Koninkrijk) of stranden (Sable Island in Canada).

Een paard in de natuurlijke omgeving kent een leefgebied dat tussen de 1 en 48 vierkante kilometer beslaat, en een groot deel van de dag besteedt het paard aan foerageren – dus zoeken naar en eten van voedsel.

Open vlaktes en grasland
Het paard komt oorspronkelijk uit dicht begroeide gebieden met overvloedig voedsel, maar heeft zich aangepast aan de veranderende omstandigheden van de leefomgeving, naar open vlaktes met minder, schraler voedsel. Het is goed in staat om te overleven op grasland met een lage voedingswaarde. Op die open vlaktes dreigt gevaar van alle kanten. Het paard is daarom een extreem alert dier dat zich in alle mogelijke omstandigheden snel aanpast. Dat grote aanpassingsvermogen is een van de belangrijkste redenen dat het paard overleefde, maar ook dat het zich in de buurt van mensen ging ophouden.

Bossen
Hoewel sommige paarden leven in bossen, is het niet de meest geschikte omgeving. Er is niet altijd voedsel te vinden dat het paard kan eten, en hoewel er meer beschutting is dan op open grasland is ontsnappen aan roofdieren niet zo gemakkelijk. Toch hebben paarden het in het verre verleden goed gedaan in bossen. In het massale uitsterven tijdens het Pleistoceen en het Holoceen (tussen de 50.000 en 10.000 jaar geleden) verdween 70% van alle dieren van meer dan 44 kilo. Het oerpaard overleefde en deed dat waarschijnlijk door het bos in te trekken en zich daar aan te passen. Het kreeg bijvoorbeeld een meer donkere vachtkleur.

Moerassen
In Frankrijk, in de Camargue, leven paarden al duizenden jaren in een moerasachtige omgeving. Het Camargue-paard, altijd lichtgrijs en met een stokhoogte tot 1.50m relatief klein, zou een directe afstammeling zijn van het Solutté-paard uit de paleolithische periode, die rond 11.400 jaar geleden eindigde. Ze worden wel “paarden van de zee” genoemd, omdat het water dat hen omgeeft zout is. Het Camargue-paard is nauw verbonden met allerlei tradities in de regio. De gardian, een veehoeder, gebruikt het paard bijvoorbeeld om het Camargue koeienras bij elkaar te houden.

Niet iedere omgeving is geschikt
Hoewel paarden zich makkelijk aanpassen aan verschillende leefomgevingen, is niet iedere omgeving geschikt voor een paard. De paarden van Sable Island, een eiland bij Nova Scotia in het noordoosten van Canada, zijn rond 1700 op het eiland achtergelaten. Het is eigenlijk een invasieve soort die schade toebrengt aan de omgeving. In omgevingen die zo ruig zijn als het eiland is het echter moeilijk te bepalen welke invloed nu sterker is, die van de oceaan die de kustlijn voortdurend verandert, of die van de grazende paarden.

Gedomesticeerde omgeving

Het natuurlijke gedrag van paarden verandert, wordt zelfs verstoord door domesticatie. Bij domesticatie is er sprake van een besloten ruimte (zoals een stal, of een afgebakende paddock of wei) en een onzekere structuur van de kudde met constant wisselende paarden (in tegenstelling tot de vaste structuur van een harem).  Het gedrag van het gedomesticeerde paard wordt beïnvloed door de manier waarop we ze houden (huisvesting en beheer) en hoe we ze trainen.

Een belangrijke factor bij het beheer van het paard en een onderdeel waar veel verschil is met hoe paarden in de natuurlijke omgeving leven is het voedsel. Veel paarden krijgen meerdere keren per dag voedsel met een hoog energiegehalte met daartussen lange periodes zonder voedsel. Dit leidt tot honger en rusteloos voedselzoekend gedrag, maar ook openlijke agressie (naar mensen of andere paarden in de omgeving).

Een gedomesticeerd paard wordt vaak gehuisvest in een omgeving waarin het ernstig is beperkt in de beweging, zeker vergeleken met de natuurlijke omgeving. Beweging is zeer belangrijk voor een paard en onvoldoende beweging (en opsluiting in een kleine ruimte) kan leiden tot allerlei stereotype gedrag met een bewegingscomponent, zoals “box walking” en weven. 

De belangrijkste zaken die we een paard in de gedomesticeerde omgeving moeten bieden zijn water, voedsel en onderdak. Specifiek voor onderdak geldt dat het gaat om aanpassingen aan de omgeving waarmee een paard de schaduw kan opzoeken, kan schuilen voor wind en zich kan terugtrekken bij een overvloed aan insecten. Een paard dat uit de omgeving wordt gehaald die vertrouwd is, zal als het de mogelijkheid krijgt proberen terug te keren naar die vertrouwde omgeving.

Gleerup, 2015
Goodwin, 2007
Keiper, 1986
Miller, 1995b
Sandoval-Castellanos, 2017
Sarrafchi, 2013
Waring, 2003