De bacterie

Een microscopisch klein, eencellig organisme dat in bijna alle omgevingen op aarde voor komt, van diepe oceanen tot in andere levende organismen. Bijvoorbeeld in de darmen van je paard. Daar heeft de bacterie een belangrijke functie: helpen bij de vertering van voedsel.

Rondom de spijsvertering en de rol van de bacterie daarbij wordt veel verteld en veel verkocht. Maar hoe zit het nu echt? We vertellen een eerlijk verhaal over prebiotica, probiotica en postbiotica.

Wat zijn die biotica?

Prebiotica zijn specifieke soorten voedingsvezels die onverteerd door de maag en dunne darm reizen en in de dikke darm terechtkomen.

Probiotica zijn levende bacteriën die je via supplementen toevoegt aan de darmflora.

Postbiotica zijn producten van bacteriële activiteit, in tegenstelling tot levende bacteriën (probiotica) of voedingsstoffen voor bacteriën (prebiotica).

Prebiotica zijn specifieke soorten voedingsvezels die onverteerd door de maag en dunne darm reizen en in de dikke darm terechtkomen. Daar dienen ze als voedsel voor gunstige darmbacteriën, zoals bifidobacteriën en lactobacillen. Ze stimuleren de groei en activiteit van deze goede bacteriën, wat bijdraagt aan een gezonde darmflora en daarmee aan algehele gezondheid.

Kenmerken van prebiotica

De spijsverteringsenzymen breken prebiotica niet af in de maag en dunne darm, dat doen specifieke gunstige bacteriën in de dikke darm (via fermentatie). De prebiotica verbeteren de darmgezondheid en hebben ook andere voordelen, bijvoorbeeld voor het immuunsysteem en de stofwisseling. Prebiotica worden ook vaak gebruikt in de voeding van dieren, inclusief paarden. Voor paarden kunnen prebiotica helpen bij het stabiliseren van de darmflora, vooral tijdens stressvolle periodes zoals transport of ziekte. Ze ondersteunen de spijsvertering, vooral bij vezelrijke diëten. En ze helpen het voorkomen van koliek of diarree.

Veelvoorkomende soorten prebiotica

Er zijn meerdere soorten prebiotica, en we delen ze meestal in op basis van hun chemische structuur en functie. De bekendste soorten prebiotica zijn koolhydraat-gebaseerde verbindingen, maar er zijn ook prebiotica die uit andere groepen komen, zoals polyfenolen en vetzuren. Sommige prebiotica zitten in zuivelproducten of moedermelk. Die geef je natuurlijk niet aan je paard. Dan blijven de volgende over:

Fructanen (zoals inuline en Fructo-oligosachariden, FOS)
Inuline vind je bijvoorbeeld in chicoreiwortel, aardpeer en artisjokken. En FOS vind je in uien, knoflook, bananen, asperges en artisjokken. Het verschil tussen de twee is dat FOS uit een korte keten (2-10) fructosemoleculen bestaat die sneller wordt gefermenteerd, en inuline uit een lange keten (meer dan 10) met langzamere fermentatie. Ze stimuleren allebei de groei van darmbacteriën. In tegenstelling tot FOS, die alleen aan het begin van de dikke darm werken, werkt inuline in de hele dikke darm. Maar FOS werken milder en zijn daarmee beter voor gevoelige darmen.

Mannan-oligosachariden (MOS)
MOS wordt vaak gewonnen uit de celwanden van gist, zoals biergist (Saccharomyces cerevisiae). MOS kan ziekteverwekkende bacteriën, zoals E. coli en Salmonella, aan zich binden en voorkomen dat ze zich hechten aan de darmwand. Dit helpt infecties te voorkomen en de darmgezondheid te verbeteren.

Resistente zetmelen
Deze vind je in onrijpe bananen, afgekoelde aardappelen, peulvruchten. Het is zetmeel dat de dunne darm passeert en in de dikke darm wordt gefermenteerd. Dit zetmeel produceert korte-keten vetzuren zoals butyraat, die darmcellen voeden.

Arabinoxylanen
Arabinoxylanen zijn een type oplosbare vezels die behoren tot de hemicellulosen, een klasse van complexe koolhydraten die voorkomen in de celwanden van planten. Ze bestaan uit een ruggegraat van xylanen (polymeren van xylose) waaraan zijketens van arabinose zijn gekoppeld. Deze structuren zijn vooral aanwezig in granen zoals tarwe, rogge, haver en gerst.

Pectines
In appels, citrusvruchten en bessen zitten veel pectines, maar je vindt ze ook in bijvoorbeeld rode bieten. Pectine is een type oplosbare vezel die als prebioticum fungeert. Pectine heeft als bijkomend voordeel dat het een beschermend laagje over het slijmvlies van de maag vormt, wat verlichting kan bieden bij paarden met maagzweren.

Polyfenolen
Polyfenolen zijn een groep van natuurlijke verbindingen die in planten voorkomen en bekend staan om hun sterke antioxidante eigenschappen. Ze zijn betrokken bij de bescherming van planten tegen schadelijke invloeden zoals UV-straling en plagen, en ze dragen bij aan de kleur, smaak en geur van veel fruit, groenten, kruiden en specerijen. Niet alle polyfenolen werken als prebiotica. In thee (quercetine), bessen (chlorogeenzuur) en rode wijn (resveratrol) vind je polyfenolen die de groei van goede darmbacteriën bevorderen. Niet allemaal geschikt voor paarden, uiteraard.

Beta-glucanen
Beta-glucanen zijn een type oplosbare vezels die bestaan uit glucosemoleculen, verbonden in een specifieke structuur. Ze komen van nature voor in de celwanden van bacteriën, schimmels, gisten, en bepaalde planten zoals granen. Beta-glucanen staan bekend om hun gezondheidsbevorderende eigenschappen, waaronder immunomodulatie, cholesterolverlaging en ondersteuning van de darmgezondheid.

Xylo-oligosachariden (XOS), Isomalto-oligosachariden (IMO) en Chitosan-oligosachariden (COS)
Bamboespruiten en, maïsvezels zijn de bron van XOS. Zoete aardappel is de bron van IMO en schaaldieren als garnalen en krab zijn de bronnen van COS. De oligosachariden komen echter maar in kleine hoeveelheden voor in deze voeding en ze worden daarom synthetisch geproduceerd. Dat vereist gespecialiseerde enzymatische of chemische processen. Ze zijn dus duurder en complexer om te maken. Ze werken echter wel: XOS zit bijvoorbeeld vaak in veevoer en werkt specifiek voor bifidobacterium.

Voordelen van prebiotica

Prebiotica hebben verschillende voordelen. Ze bevorderen de groei van goede bacteriën, wat helpt bij een gezonde spijsvertering en het voorkomen van darmproblemen zoals constipatie. Een gezonde darmflora kan helpen bij het versterken van het immuunsysteem. Prebiotica kunnen ontstekingsremmende effecten hebben in de darm en elders in het lichaam. Ze kunnen de opname van mineralen zoals calcium en magnesium verbeteren, wat belangrijk is voor botgezondheid. En prebiotica kunnen bijdragen aan een gezonde bloedsuikerspiegel en gewichtsbeheersing.

Probiotica zijn levende micro-organismen, meestal bacteriën of gisten, die gezondheidsvoordelen kunnen bieden wanneer ze in voldoende hoeveelheden worden geconsumeerd. Ze staan vooral bekend om hun gunstige effecten op de darmgezondheid, maar ze kunnen ook een positieve invloed hebben op andere systemen in het lichaam, zoals het immuunsysteem.

De naam “probiotica” komt van het Griekse “pro bios,” wat “voor het leven” betekent, en weerspiegelt hun rol bij het ondersteunen van gezondheid.

Kenmerken van probiotica

Probiotica zijn levende organismen die overleven in het spijsverteringskanaal. De meeste probiotische soorten worden als veilig beschouwd voor mens en dier. Ze bevorderen een gezonde darmflora en kunnen bepaalde gezondheidsklachten verminderen.

Ze vullen de goede bacteriën in de darm aan, vooral na antibiotica-gebruik, stress, of ziekte. Probiotica remmen de groei van ziekteverwekkende bacteriën door competitie om voedingsstoffen en ruimte. Ze versterken de immuunrespons door interactie met darmcellen en het immuunsysteem. En ze helpen bij de afbraak van complexe koolhydraten en verminderen gasvorming en winderigheid.

Veel voorkomende soorten probiotica

Probiotica kunnen bacteriën zijn, maar ook gisten. Bacteriën komen van nature voor in verschillende gefermenteerde voedingsmiddelen, zoals yoghurt. Dat bevat levende culturen zoals Lactobacillus bulgaricus en Streptococcus thermophilus. Zuurkool is rijk aan lactobacillen. En ook kefir, kimchi, kombucha en miso bevat probiotische culturen. De Lactobacillus bacterie helpt bij de vertering van lactose en het behoud van een gezonde darmflora. De Bifidobacterium bacterie ondersteunt het immuunsysteem en voorkomt de groei van schadelijke bacteriën. De gist Saccharomyces boulardii wordt vaak gebruikt om diarree en darmproblemen te behandelen.

Probiotica in paardenvoeding bevatten vaak Lactobacillus en Bifidobacterium-soorten.

Voordelen van probiotica

Probiotica worden ook vaak gebruikt bij dieren, waaronder paarden, om de darmgezondheid te ondersteunen. Probiotica ondersteunen een gezonde balans van goede bacteriën in de darmflora, wat essentieel is voor een efficiënt spijsverteringssysteem. Dit helpt bij het voorkomen van dysbiose (een onbalans in de darmbacteriën), wat kan leiden tot spijsverteringsproblemen zoals diarree of koliek.

Probiotica bevorderen de afbraak van vezels, zetmelen en andere voedingsstoffen, waardoor het paard meer energie en voedingsstoffen uit zijn voer kan halen. Dat is vooral nuttig voor paarden die veel ruwvoer of moeilijk verteerbaar voedsel eten.

Door een stabiele darmomgeving te creëren, kunnen probiotica het risico op koliek verminderen, vooral bij paarden die gevoelig zijn voor stress of veranderingen in voeding.

Ongeveer 70% van het immuunsysteem bevindt zich in de darmen. Een gezonde darmflora versterkt de natuurlijke afweer van het paard tegen infecties en ontstekingen.

Stress door transport, wedstrijden of veranderingen in de omgeving kan de darmflora verstoren. Probiotica helpen deze verstoringen te beperken en spijsverteringsproblemen te voorkomen.

Antibiotica kunnen de goede bacteriën in de darmflora doden. Probiotica helpen bij het herstellen van een gezonde balans na een antibioticakuur.

Bij paarden die gevoelig zijn voor zandophoping, kunnen probiotica de darmgezondheid verbeteren, wat kan helpen om zand efficiënter af te voeren.

Door een optimale darmgezondheid te bevorderen, verbeteren probiotica de opname van essentiële vitamines en mineralen, wat leidt tot een betere algehele conditie.

Postbiotica zijn de bioactieve stoffen die worden geproduceerd door probiotische bacteriën tijdens hun fermentatieproces in de darm. Dit omvat metabolieten zoals enzymen, korte-keten vetzuren, peptiden, polysachariden, celwandfragmenten, en andere moleculen. Hoewel ze zelf geen levende organismen zijn zoals probiotica, hebben ze een krachtige invloed op de gezondheid.

De term “postbiotica” betekent letterlijk “na het leven” en benadrukt dat het producten zijn van bacteriële activiteit, in tegenstelling tot levende bacteriën (probiotica) of voedingsstoffen voor bacteriën (prebiotica).

Kenmerken van postbiotica

Postbiotica ontstaan door de fermentatie van voedingsvezels (prebiotica) door probiotische bacteriën in de dikke darm. Het proces verloopt in verschillende stappen:

1. Probiotica consumeren voedingsvezels.
2. Ze breken de vezels af en produceren metabolieten (postbiotica).
3. Deze metabolieten worden opgenomen door de darmwand of beïnvloeden lokaal de darmgezondheid.

Postbiotica kunnen ook geproduceerd worden in gecontroleerde industriële fermentatieprocessen en in supplementen verwerkt worden.

Veel voorkomende soorten postbiotica

Korte-keten vetzuren (SCFA’s) zoals butyraat, acetaat en propionaat. Deze vetzuren spelen een belangrijke rol in darmgezondheid en het immuunsysteem. Peptidoglycanen en lipopolysachariden, componenten van bacteriële celwanden die immuunreacties beïnvloeden. Bacteriocines, stoffen die door bacteriën worden geproduceerd om schadelijke micro-organismen te remmen. Enzymen zoals lactase, dat helpt bij de afbraak van lactose in melkproducten. En bepaalde bacteriën produceren vitamines zoals B12, K2 en foliumzuur.

Voordelen van postbiotica

Butyraat, een korte-keten vetzuur, ondersteunt de integriteit van de darmwand en vermindert ontstekingen. Postbiotica kunnen de productie van ontstekingsremmende cytokines stimuleren en de immuunreactie versterken. Bacteriocines en andere antimicrobiële stoffen helpen schadelijke micro-organismen te bestrijden. Postbiotica verbeteren insulinegevoeligheid en ondersteunen een gezond gewicht. Postbiotica worden daarnaast onderzocht op hun rol bij het verminderen van ontstekingen en het verbeteren van barrièrefuncties van de huid. En omdat postbiotica geen levende organismen zijn, zijn ze stabieler en kunnen mensen die moeite hebben met het tolereren van probiotica ze gebruiken.

Bij paarden kunnen postbiotica helpen de darmgezondheid te ondersteunen, vooral na stress of antibioticagebruik. Ze helpen spijsverteringsproblemen zoals koliek te verminderen. En ze helpen het immuunsysteem te versterken, vooral bij jonge of oudere paarden.

Postbiotica worden vaak toegevoegd aan supplementen of voeders en bevatten veelvoorkomende stoffen zoals butyraat of enzymen.

Het antwoord op de vraag of pre-, pro- en postbiotica écht werken hangt sterk af van de situatie, de specifieke producten, en de wetenschappelijke onderbouwing. 

Prebiotica

Er is stevig wetenschappelijk bewijs dat prebiotica zoals inuline en fructo-oligosachariden (FOS) de darmgezondheid kunnen verbeteren door goede bacteriën zoals Bifidobacterium en Lactobacillus te ondersteunen. Ze kunnen indirect bijdragen aan betere immuunfunctie, verbeterde stoelgang en een gezondere darmflora.

Maar hoewel veel prebiotische supplementen werken, is het meestal beter (en goedkoper) om ze je paard via voeding binnen te laten krijgen.

Probiotica

Het effect van probiotica hangt sterk af van de soort bacterie en de specifieke stam. Niet alle probiotica werken hetzelfde. Er is bewijs dat bepaalde probiotica effectief zijn bij specifieke aandoeningen, zoals de behandeling van antibiotica-geassocieerde diarree, de vermindering van symptomen van het prikkelbare darmsyndroom (PDS) en de versterking van het immuunsysteem.

Hoewel sommige producten effectief zijn, bieden veel commerciële probiotica onvoldoende levende bacteriën of de verkeerde stammen om echt gezondheidsvoordelen te bieden. En probiotica overleven vaak het maagzuur niet, waardoor ze de darm niet bereiken, tenzij ze goed beschermd zijn.

Postbiotica

Het onderzoek naar postbiotica is nog in opkomst, maar er zijn veelbelovende aanwijzingen dat ze ontstekingen kunnen verminderen, de darmgezondheid ondersteunen en het immuunsysteem versterken. Omdat ze stabieler zijn dan probiotica, hebben ze potentieel bredere toepassingen.

Postbiotica zijn minder gevoelig voor overdrijvingen in marketing omdat de wetenschap achter deze stoffen nog in ontwikkeling is. De meeste claims zijn voorlopig en specifiek.

Wat zegt de wetenschap?

De effectiviteit van pre-, pro- en postbiotica is contextafhankelijk. Ze werken vooral goed in situaties waar de darmflora verstoord is, zoals na antibioticagebruik, bij spijsverteringsproblemen of stress. Veel producten bevatten onvoldoende werkzame hoeveelheden of verkeerde soorten bacteriën, waardoor de beloofde effecten uitblijven. Dit maakt het belangrijk om te kiezen voor wetenschappelijk onderbouwde producten. Het gebruik van biotica als onderdeel van een gezond dieet kan meer voordelen bieden dan alleen supplementen.

Waar moet je op letten?

Zoek naar producten waarvan de werking wetenschappelijk is bewezen en waarbij specifieke bacteriestammen worden vermeld. Biotica werken vooral als er een duidelijke reden is, zoals een verstoorde darmflora of een specifieke aandoening. Veel pre-, pro- en postbiotica zijn ook te vinden in voedingsmiddelen. Een gevarieerd dieet is vaak effectiever dan supplementen. Pas op voor producten die universele gezondheidsvoordelen beloven; niet elke claim is wetenschappelijk onderbouwd.